۱ – موازنه بین خصوصیات کیفی
در اغلب موارد بین خصوصیات کیفی اطلاعات مالی ، تضاد و ناسازگاری وجود دارد .
۲ – به موقع بودن
اطلاعات مالی از نظر زمانی تاریخ انقضا دارد و چنان چه به موقع در دسترس استفاده کنندگان قرار نگیرد ، ارزش اطلاعاتی خود را از دست داده و برای تصمیم گیری مربوط نخواهد بود . به همین دلیل ، در اغلب موارد برای ارائه ی به موقع اطلاعات ممکن است لازم شود قبل از مشخص شدن همه ی جنبه های یک معامله یا رویداد ، اطلاعات موجود گزارش شود که این از قابلیت اتکای آن ها می کاهد .
۳ – رابطه ی منفعت و هزینه
برخی تصور می کنند که اطلاعات نوعی کالای مجانی است ، اما تهیه و ارائه ی اطلاعات مانند هر کالای دیگری دارای هزینه می باشد و در تهیه و ارائه آن باید رابطه ی منفعت و هزینه را در نظر گرفت .
عناصر صورت های مالی
صورت های مالی ابزاری اساسی برای نمایش اثرات مالی معاملات و سایر رویدادهای واحد تجاری به استفاده کنندگان می باشد . طبقات کلی صورت های مالی را عواملی تشکیل می دهند که اصطلاحا عناصر صورت های مالی نامیده می شوند .
۱ – دارایی
۲ – بدهی
۳ – حقوق صاحبان سرمایه
۴ – آورده ی صاحبان سرمایه
۵ – ستانده ی صاحبان سرمایه
۶ – درآمد
۷ – هزینه
دارایی
دارایی عبارت است از حقوق نسبت به منافع اقتصادی آتی یا سایر راه های دست یابی مشروع به آن منافع که در نتیجه ی معاملات یا سایر رویدادهای گذشته به کنترل واحد تجاری درآمده است . با توجه به این تعریف ، دارایی دارای چهار ویژگی اصلی است :
۱ – داشتن حق مالکیت
یعنی آن چه که تشکیل دهنده ی یک دارایی است خود مال نیست ، بلکه ” حقوق حاصل از مالکیت ” یا ” سایر حقوق تصرف مال و استفاده از آن ” است .
۲ – داشتن منافع اقتصادی آتی
منافع اقتصادی آتی یک دارایی عبارت از توان بالقوه ی آن جهت کمک مستقیم یا غیر مستقیم به جریان وجوه نقد به واحد تجاری می باشد .
۳ – معاملات یا سایر رویدادهای گذشته
دارایی باید ناشی از معاملات یا سایر رویدادهایی باشد که در گذشته رخ داده است .
۴ – کنترل توسط واحد تجاری
کنترل به معنای توان به دست آوردن منافع اقتصادی و توانایی محدود کردن دستیابی دیگران به آن منافع است .
بدهی
بدهی عبارت از تعهد انتقال منافع اقتصادی آتی توسط واحد تجاری ناشی از معاملات یا سایر رویدادهای گذشته است . با توجه به این تعریف ، بدهی دارای سه ویژگی اصلی است :
۱ – بدهی تعهدی است که در حال حاضر وجود دارد و باید در آینده از طریق انتقال منافع اقتصادی تسویه شود .
۲ – بدهی یک تعهد اجتناب ناپذیر است ، یعنی این که واحد تجاری نمی تواند از خروج منافع اقتصادی جلوگیری کند .
۳ – بدهی باید ناشی از معاملات یا سایر رویدادهایی باشد که در گذشته رخ داده است .
حقوق صاحبان سرمایه
حقوق صاحبان سرمایه عبارت از باقی مانده ای است که از کسر جمع بدهی های واحد تجاری از جمع دارایی های آن حاصل می شود .
آورده ی صاحبان سرمایه
آورده ی صاحبان سرمایه عبارت از افزایش در حقوق صاحبان سرمایه ی ناشی از سرمایه گذاری در واحد تجاری جهت کسب و افزایش حقوق مالکانه می باشد .
ستانده ی صاحبان سرمایه
ستانده ی صاحبان سرمایه عبارت از کاهش در حقوق صاحبان سرمایه ناشی از انتقال دارایی ها به صاحبان سرمایه یا ایجاد بدهی در قابل آن ها به منظور کاهش حقوق مالکانه و یا توزیع سود می باشد .
درآمد
افزایش در حقوق صاحبان سرمایه به جز مواردی که به آورده صاحبان سرمایه مربوط می شود
هزینه
کاهش در حقوق صاحبان سرمایه به جز مواردی که به ستانده صاحبان سرمایه مربوط می شود
* درآمد و هزینه واژه هایی کلی هستند که در برگیرنده همه تغییرات در حقوق صاحبان سرمایه است مگر آن تغییرات که مرتبط با آورده و ستانده صاحبان سرمایه می باشد.
شناخت در صورت های مالی
منظور از شناخت ، مشخص کردن عنوان و مبلغ پولی یک عنصر و احتساب آن مبلغ در جمع اقلام یکی از صورت های مالی اساسی ( و نه یادداشت های توضیحی صورت های مالی ) است .
برای شناخت یک قلم در صورت های مالی باید شرایط زیر وجود داشته باشد :
۱ – قلم مورد نظر با تعریف یکی از عناصر صورت های مالی مطابقت داشته باشد .
۲ – شواهد کافی مبنی بر وقوع تغییر در دارایی ها یا بدهی ها ی مرتبط با آن وجو د داشته باشد .
۳ – بتوان آن قلم را با قابلیت اتکای کافی به مبلغ پولی اندازه گیری نمود .
اندازه گیری در صورت های مالی
برای اندازه گیری یک قلم دارایی یا بدهی چندین مبنا وجود دارد که هر یک تحت شرایط معینی مورد استفاده قرار می گیرند . این مبانی اندازه گیری عبارتند از :
۱ – بهای تمام شده
عبارت است از وجه نقد یا معادل آن که جهت تحصیل یک دارایی در زمان تحصیل پرداخت می شود یا قابل پرداخت است .
۲ – بهای جایگزینی
عبارت است از وجه نقد یا معادل آن که در حال حاضر باید برای تحصیل یا جایگزین نمودن یک دارایی پرداخت شود .
۳- ارزش بازار
عبارت است از وجه نقد یا معادل آن که از طریق فروش دارایی در روال عادی عملیات به دست می آید .
۴- مبلغ بازیافتنی
عبارت است از خالص ارزش فروش یا ارزش اقتصادی یک دارایی ، هر کدام بیشتر است .
۵ – ارزش فعلی
عبارت است از مبلغ خالص جریان های ورودی و خروجی وجه نقد که با نرخ مناسبی تنزیل می شود .
نحوه ارائه اطلاعات در صورتهای مالی
هدف صورتهای مالی عبارت از ارائـه اطلاعاتی تلخیص و طبقه‌بندی شده درباره وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف‌پذیری مالی واحد تجاری است که برای طیفی گسترده از استفاده‌کنندگان صورتهای مالی در اتخاذ تصمیمات اقتصادی مفید واقع گردد. . اعتقاد براین است که هرگاه صورتهای مالی معطوف به تأمین نیازهای اطلاعاتی سرمایه‌گذاران باشد ، اکثر نیازهای سایر استفاده‌کنندگان را نیز در حد توان برآورده می‌کند بنابراین هدف اصلی گزارشگری مالی تهیه اطلاعات مفید جهت تصمیم گیریهای سرمایه گذاری و اعتباردهی می باشد.
اتخاذ تصمیمات اقتصادی توسط استفاده‌کنندگان صورتهای مالی مستلزم ارزیابی توان واحد تجاری جهت ایجاد وجه نقد و زمان و قطعیت ایجاد آن است. ارزیابی توان ایجاد وجه نقد از طریق تمرکز بر وضعیت مالی، عملکرد مالی و جریانهای نقدی واحد تجاری و استفاده از آنها در پیش‌بینی جریانهای نقدی مورد انتظار و سنجش انعطاف‌پذیری مالی، تسهیل می‌گردد.
واحدگزارشگر: به یک واحد تجاری منفرد یا گروه واحدهای تجاری اطلاق می‌شود که موضوع یک مجموعه صورتهای مالی مشخص است که بنابر الزامات قانونی، قراردادی یا عرفی و به‌منظور رفع نیازهای اطلاعاتی استفاده‌کنندگان تهیه و ارائه می‌شود.
یک مجموعه کامل صورتهای مالی شامل ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت سود و زیان جامع و صورت جریان وجوه نقد (که از این به بعد صورتهای مالی اساسی نامیده می‌شود) و یادداشتهای توضیحی می‌باشد. مسئولیت تهیه و ارائه صورتهای مالی با هیأت‌مدیره یا سایر ارکان اداره‌کننده واحد تجاری است.
ترازنامه: وضعیت مالی یک واحد تجاری دربرگیرنده منابع اقتصادی تحت کنترل آن، ساختار مالی آن، میزان نقدینگی و توان بازپرداخت بدهیها و ظرفیت سازگاری آن با تغییرات محیط عملیاتی است. اطلاعات درباره وضعیت مالی در ترازنامه ارائه می‌شود.
ترازنامه باید حداقل حاوی اقلام اصلی زیر باشد:
الف . داراییهای ثابت مشهود
ب . داراییهای نامشهود
ج . سرمایه‌گذاریها
د . موجودی مواد و کالا
ه . حسابها و اسناد دریافتنی تجاری و سایر حسابهاو اسناد دریافتنی
و . موجودی نقد
ز . حسابها و اسناد پرداختنی تجاری و سایر حسابها و اسناد پرداختنی
ح . ذخیره مالیات ،
ط . ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان
ی . بدهیهای بلندمدت
ک . سهم اقلیت
ل . سرمایه و اندوخته‌ها
صورت سود و زیان: عملکرد مالی واحد تجاری دربرگیرنده بازده حاصل از منابع تحت کنترل واحد تجاری است. اطلاعات درباره عملکرد مالی درصورت سود و زیان و صورت سود و زیان جامع ارائه می‌شود.
صورت سود و زیان باید حداقل شامل ۱۰ قلم باشد :
الف . درآمدهای عملیاتی
ب . هزینه‌های عملیاتی
ج . سود یا زیان عملیاتی
د . هزینه‌های مالی
ه . سایر درآمدها و هزینه‌های غیرعملیاتی
و . مالیات بردرآمد
ز . سود یا زیان فعالیتهای عادی
ح . اقلام غیرمترقبه
ط . سهم اقلیت
ی . سود یا زیان خالص
صورت سود و زیان جامع : صورت سود و زیان جامع به عنوان یک صورت مالی اساسی ، باید کل درآمدها و هزینه‌های شناسایی شده طی دوره را که قابل انتساب به صاحبان سرمایه است ، به تفکیک اجزای تشکیل‌دهنده آنها نشان دهد. به عبارت دیگر تمام اقلامی که حقوق صاحبان سهام را تغییر می دهند بغیر از آورده و ستانده صاحبان سهام در آن نمایش داده می شود.
صورت جریان وجه نقد: اطلاعات در مورد جریانهای نقدی درصورت جریان وجوه نقد ارائه می‌شود. این اطلاعات از جنبه‌ای دیگر عملکرد مالی واحد تجاری را از طریق انعکاس مبالغ و منابع اصلی جریانهای ورودی و خروجی وجه نقد به نمایش می‌گذارد.
یادداشتهای توضیحی: یادداشتهای توضیحی و صورتهای مالی اساسی یک مجموعه بهم‌پیوسته می‌باشند. نقش یادداشتهای توضیحی، برجسته نمودن و تشریح اقلام مندرج در صورتهای مالی اساسی است. افشای اطلاعات در یادداشتهای توضیحی، نمی‌تواند ارائه نادرست یا حذف اطلاعات در صورتهای مالی اساسی را تصحیح یا توجیه کند.
مفاهیم اساسی حسابداری و گزارشگری مالی
حسابداری مانند سایر دانشهای بشری ،مفاهیم، مفروضات و اصول مشخصی دارد .این مفاهیم ،مفروضات واصول تحت عنوان مفاهیم اساسی حسابداری و گزارشگری مالی شناخته می شود.
الف)مفروضات حسابداری
مفروضات حسابداری منشأ وشالوده اصول حسابداری ومبنای تهیه و تنظیم صورتهای مالی واحدهای اقتصادی را تشکیل می دهند .
۱٫فرض تفکیک شخصیت :برای هر مؤسسه شخصیتی مستقل از مالک (مالکان) ان و همچنین مستقل از سایرمؤسسات موجود درجامعه درنظر گرفته می شود.
۲٫فرض تداوم فعالیت :فرض تداوم فعالیت بدین معنی است که عملیات مؤسسه دراینده قابل پیش بینی تداوم خواهد یافت و قصد انحلال یا توقف فعالیت ان وجود ندارد.
۳٫فرض دوره مالی :مؤسسه را فقط می توان درپایان اجرای عملیات ان و پس از وصول مطالبات ،فروش داراییها و اجرای تعهدات و پرداخت بدهیها ،به طور دقیق و قطعی تعیین کرد.
۴٫فرض یا مبنای تعهدی :فرض تعهدی یکی از زیربنایی ترین و مهمترین مفروضات حسابداری است.فرض تعهدی درامد ها به محض تحقق و هزینه ها به محض تحمیل ،بدون توجه به زمان دریافت یا پرداخت وجه نقد مربوطه ،شناسایی وثبت می شوند.
۵٫فرض واحد پول :بدین معنی است که اثار و نیایج کلیه معاملات و عملیات مالی مؤسسه باید بر حسب پول ،اندازه گیری و گزارش شود .
ب)اصول حسابداری :اصول حسابداری قواعدی کلی است که حسابداران به عنوان مبنای اجرای کار در کلیه مراحل اجرای عملیات حسابداری مورد استفاده قرار می دهند وعبارتند از :
۱٫اصل بهای تمام شده
۲٫اصل تحقق درامد
۳٫اصل تطابق هزینه ها با درامدها
۴٫اصل افشا
۱٫اصل بهای تمام شده تاریخی:تمام رویدادهای مالی به بهای تمام شده در تاریخ وقوع ثبت و در صورتهای مالی منعکس می شوند و چنانچه بعدأارزش پولی انها افزایش یابد، این افزایش شناسایی و ثبت نمی شود.
۲٫اصل افشای حقایق :اصل افشا ایجاب می کند که کلیه واقعیتهای با اهمیت مربوط به رویدادها و فعالیتهای مالی مؤسسه به نحو مناسب و کامل افشا شود.
۳٫اصل تحقق درامد:براساس اصل تحقق، درامدها بدون توجه به زمان دریافت وجه نقد مربوطه، در زمان تحقق شناسایی می شود.
۴٫اصل تطابق هزینه ها با درامدها:براساس اصل تطابق برای اندازه گیری سود هر دوره باید هزینه های هر دوره را با درامدهای همان دوره مقابله نمود.
ج)میثاقها یا اصول محدود کننده :کاربرد مفروضات و اصول حسابداری را در چارچوب خاصی محدود می سازند.
۱٫فزونی منابع بر مخارج:هدف گزارشگری مالی فراهم کردن اطلاعات لازم برای تصمیم گیری است.
۲٫اصل اهمیت:به موجب اصل اهمیت در مورد مبالغ و اقلامی که بنابر وضعیت ،محیط و عملکرد مؤسسه ، جزئی و ناچیز محسوب می شوند ،می توان از اعمال دقیق اصول حسابداری خودداری کرد.
۳٫اصل محافظه کاری :بدین معنی است که در شرایط ابهام ،اعمال قضاوت برای انجام براورد به نحوی صورت گیرد که درامدها یا داراییها بیشتر از واقع و هزینه ها یا بدهیها کمتر از واقع ارائه نشود.به عبارت دیگر “محافظه کاری عبارت است از کاربرد درجه ای از مراقبت که جهت انجام براورد در شرایط ابهام مورد نیاز است به گونه ای که درامدها یا داراییها بیشتر از واقع و هزینه ها یا بدهیها کمتر از واقع ارائه نشود .”
۴٫خصوصیات صنعت :خصوصیات ورویه های عملکرد در صنایع مختلف ممکن استثنائات خاصی را در مورد به کارگیری اصول و رویه های حسابداری توجیه کند.
